Biljna ili dijetetska vlakna

Dijetetska vlakna se mogu definisati kao vrste složenih ugljenih hidrata koje se nalaze u namirnicama biljnog porekla i koje ne mogu biti razložene u crevima, pa prema tome ni produkti njihovog razlaganja ne mogu biti preuzeti u krv.

Ovo predstavlja pojednostavljenu definiciju, pošto neke vrste dijetetskih vlakana po hemijskoj strukturi uopšte nisu ugljeni hidrati, kao lignin na primer, ali uzimajući u obzir da imaju sličnu ulogu u organizmu svrstavaju se u dijetetska vlakna. Izvori ovih vlakana su mahunarke, neprerađene žitarice (integralni proizvodi), voće, povrće i semenke, dakle isključivo namirnice biljnog porekla. Poznat primer dijetetskih vlakana je i celuloza, koja iako ima isti sastav kao skrob, ne može biti svarena u ljudskom organizmu, zbog nedostatka odgovarajućeg enzima za varenje kod ljudi. Na osnovu iznetog postavlja se logično pitanje: ukoliko se dijetetska vlakna ne razlažu, što znači da nema produkata razlaganja koji se mogu preuzeti iz creva, zašto se kaže da imaju pozitivan uticaj na zdravlje?

Pozitivan uticaj na zdravlje se razlikuje za vlakna koja su rastvorljiva i vlakna koja su nerastvorljiva u vodi. Rastvorljiva dijetetska vlakna u crevima formiraju gel i obmotavaju molekule šećera, žučnih kiselina i holesterola u crevima čime usporavaju ili onemogućavaju njihovo preuzimanje u krv. Na taj način se smanjuje količina holesterola, masti i šećera koja se preuzme iz hrane, pa u dužem vremenskom periodu dolazi do smanjenja LDL lipoproteina ili „lošeg“ holesterola i triglicerida u krvi, kao i do regulacije nivoa šećera, što smanjuje rizik od nastanka kardiovaskularnih bolesti i dijabetesa. Na sličan način, oblaganjem u crevima, rastvorljiva dijetetska vlakna mogu sprečiti dejstvo enzima za varenje, zbog čega manje unete hrane biva svareno. Pošto se tako smanjuje stepen iskorišćenja hrane, veća količina rastvorljivih dijetetskih vlakana može biti korisna u terapiji gojaznosti.

Nerastvorljiva dijetetska vlakna, s druge strane, povećavaju zapreminu crevnog sadržaja čime je ubrzan prolazak hrane kroz creva. To je korisno u borbi protiv zatvora i brojnih oboljenja creva (hemoroidi, divertikuloza i kancer). Takođe, povećanjem zapremine crevnog sadržaja dijetetska vlakna povećavaju osećaj sitosti pa imaju pozitivan uticaj na regulaciju telesne mase.

U većini biljnih namirnica se nalaze obe vrste vlakana. Uz unos vlakana, naročito onih rastvorljivih u vodi, potrebno je unositi i dovoljno vode, jer inače može doći do nadimanja i dijareje. Što se tiče potencijalno negativnih uticaja, u slučaju prekomernog unosa, kao što smanjuju nivo preuzetih masti i šećera, dijetetska vlakna mogu smanjiti preuzimanje minerala iz creva. Takođe, sa unosom dijetetskih vlakana treba biti oprezan kod male dece jer lako ispunjavaju njihove organe za varenje i izazivaju osećaj sitosti, a pritom ne doprinose značajno energetskom unosu.

SSS.